Memorie, visioni, sensibilità, letture convergenti / divergenti nei discorsi di Sergio Mattarella e Andrzej Duda
Immagine di copertina: Foto di Jakub Szymczuk/KPRP
18 maggio 2028, 80° anniversario della battaglia di Montecassino, cerimonia solenne al cimitero militare di Montecassino per commemorare i caduti polacchi. Il presidente della Repubblica di Polonia Andrzej Duda e il presidente della Repubblica italiana Sergio Mattarella rendono insieme onore agli oltre mille caduti polacchi nella battaglia che fu così importante per sfondare le difese naziste lungo la Linea Gustav, viatico per liberare Roma.
Due presidenti, due Stati, due paesi, due sfumature di europei insieme — quando accade, non è mai banale. Tuttavia la parte polacca guarda al cimitero di Montecassino soprattutto come uno dei luoghi simbolo del sacrificio e del riscatto nazionale del Paese. La parte italiana – se onora il sacrificio dell’esercito polacco al quale anche si deve la Liberazione dell’Italia dal nazi-fascismo – guarda soprattutto alla città e agli abitanti di Cassino, “città martire” bombardata dagli Alleati che la rasero al suolo. Le memorie s’incontrano, s’intersecano, ma sono dense di sfumature comunque distinte.
Per non approfondire poi il fatto che Montecassino è “luogo di memoria” polacco e italiano (anche un contingente italiano vi combatté) quanto di altri alleati (americani, inglesi, indiani, neozelandesi, nepalesi, maori, sudafricani, francesi, comprese le truppe coloniali, marocchine e algerine, ecc.); ed è pure “luogo” che ancor oggi ricordano e onorano i cittadini tedeschi.
Di seguito ecco tre recentissimi discorsi del 2024: due di Sergio Mattarella, uno di Andrzej Duda.
Il presidente Sergio Mattarella è stato a Cassino due mesi fa, il 15 marzo scorso, quando la città commemorò l’ottantesimo anniversario della sua distruzione.
Fonte immagine.
Vedi altre foto qui.
Intervento del Presidente Mattarella alla cerimonia commemorativa dell’ottantesimo anniversario della distruzione della città di Cassino — Cassino, 15/03/2024
Nella drammatica storia della Seconda Guerra mondiale, con le sue immani sofferenze, Cassino, la città e il suo territorio, queste popolazioni, sono tragicamente entrate nel’elenco dei martiri d’Europa, accanto ad altri centri come Coventry, come Dresda.
Gli storici ci consegnano un numero — così alto da essere terrificante — di migliaia e migliaia di vittime delle diverse armate, della popolazione civile, degli abitanti di questa città, di questo territorio, come conseguenza dei 129 giorni di combattimenti qui avvenuti.
I cimiteri — e quelli di guerra, dedicati ai combattenti — fanno qui corona e ammoniscono.
Una tragedia dai costi umani ripeto di dimensioni spaventose.
In questa terra avvennero scontri tra i più cruenti e devastanti.
E mentre un sentimento di pietà si leva verso i morti, verso le vittime civili, non può che sorgere, al contempo, un moto di ripulsa da parte di tutte le coscienze per la distruzione di un territorio e delle sue risorse, per l’annientamento delle famiglie che lo abitavano, nel perseguimento della cieca logica della guerra, quella della volontà di ridurre al nulla del nemico, senza nessun rispetto per le vittime innocenti.
Lutti e sofferenze pagate in larga misura dalla incolpevole popolazione civile, a partire da quel funesto bombardamento del 15 febbraio contro l’Abbazia, nella quale, con i monaci, perirono famiglie sfollate, tante persone che vi si erano rifugiate contando sull’immunità di un edificio religioso, espressione di alta cultura universalmente conosciuto.
Ma la guerra non sa arrestarsi sulla soglia della barbarie.
L’offensiva della coalizione contro il nazismo, che aveva occupato – e opprimeva – l’Italia, rase totalmente al suolo la città e la storica Abbazia.
Questo territorio, all’indomani degli eventi bellici, si presentò completamente distrutto: case, chiese, strade, ponti, ferrovie, scuole.
A quella comunità così duramente colpita, a quelle donne e a quegli uomini contro cui la furia bellica si manifestò in tutta la sua disumanità, la Repubblica esprime oggi affetto e rimpianto e, nel ricordo, si inchina alla loro memoria.
Rende omaggio a un eroismo silenzioso nel tempo della sofferenza, e alla loro orgogliosa volontà di far riprendere la vita in quello che era divenuto un campo di rovine.
Ricordiamo come un gesto eroico quello di trovare dentro di sé le risorse per porre mano immediatamente alla ricostruzione.
Anche dell’Abbazia, faro di civiltà, avviata – questa ricostruzione dell’Abbazia – ancor prima della conclusione del conflitto.
Toccò al primo Presidente del Consiglio dei ministri espresso dal Comitato di Liberazione Nazionale, Ivanoe Bonomi, porne la prima pietra già nel marzo del 1945.
Cassino martire. Ma Cassino anche protagonista, straordinaria testimone di questa risalita dall’abisso.
Un abisso che inghiottì anche migliaia di giovani di altri Paesi che morirono combattendo contro gli oppressori dell’Italia e che ricordiamo con commozione e con riconoscenza.
La strada della libertà è stata segnata dal sacrificio e dal coraggio degli uomini che combatterono coraggiosamente – e tanti vi persero la vita – in questi territori, prendendo parte alla lotta di Liberazione, per far sì che prevalesse la pace nel Continente dilaniato da nazionalismi e da conflitti e che non avessero a soccombere le ragioni dei diritti delle persone e dei popoli.
Quello che l’Italia ha compiuto in Europa in questi decenni è un cammino straordinario di pace e di solidarietà, abbracciando i valori dell’unità del nostro popolo, della democrazia, dell’uguaglianza, della giustizia sociale.
Valori che gli italiani vollero consacrati con la scelta della Repubblica e con la Costituzione.
Insieme a una affermazione solenne, tra le altre: il ripudio della guerra come strumento di offesa alla libertà degli altri popoli e come mezzo per la risoluzione delle controversie internazionali.
Sono queste le poche parole dell’art.11 della nostra Costituzione che contiene le ragioni, le premesse del ruolo e delle posizioni del nostro Paese nella comunità internazionale: costruire ponti di dialogo, di collaborazione con le altre nazioni, nel rispetto di ciascun popolo.
Vent’anni dopo quei drammatici eventi, Papa Paolo VI, nel momento di inaugurare la ricostruita Abbazia, volle tributare alla figura di San Benedetto il riconoscimento di essere Patrono d’Europa. Lo volle definire “Messaggero di pace, realizzatore di unione, maestro di civiltà”.
La nuova Abbazia ha la stessa vocazione ma ambisce anche a essere prova di un’accresciuta consapevolezza degli orrori della guerra e di come l’Europa debba assumersi un ruolo permanente nella costruzione di una pace fondata sulla dignità e sulla libertà.
Ne siamo interpellati.
Sono mesi – ormai anni – amari quelli che stiamo attraversando.
Contavamo che l’Europa, fondata su una promessa di pace, non dovesse più conoscere guerre.
Ai confini d’Europa, invece, anzi dobbiamo dire dentro il suo spazio di vita, guerre terribili stanno spargendo altro sangue e distruggendo ogni remora posta a tutela della dignità degli esseri umani.
Bisogna interrompere il ciclo drammatico di terrorismo, di violenza, di sopraffazione, che si autoalimenta e che vorrebbe perpetuarsi.
Questo è l’impegno della Repubblica Italiana.
Far memoria di una tragedia, una battaglia così sanguinosa, come quella di Cassino – che ha inciso nelle carni e nelle coscienze del nostro popolo e di popoli divenuti nostri fratelli – è anche un richiamo a far cessare, ovunque, il fuoco delle armi, a riaprire una speranza di pace, di ripristino del diritto violato in sede internazionale, della dignità riconosciuta a ogni comunità.
Cassino esprime un ricordo doloroso di quanto la guerra possa essere devastante e distruttiva, ma è anche un monito a non dimenticare mai le conseguenze dell’odio, del cinismo, della volontà di potenza che si manifesta a più riprese nel mondo.
Cassino città martire. Cassino città della pace.
Questo il messaggio forte, intenso, che da qui viene oggi.
È questo il traguardo a cui ambire.
È questa la natura dell’Europa, la sua vocazione, la sua identità.
È questa la lezione che dobbiamo tenere viva, custodire, trasmettere sempre, costantemente.
(guarda il video dell’intervento di Sergio Mattarella)
Fonte immagine.
Ascolta anche cosa ha detto, sempre sulle vittime innocenti, il presidente della Repubblica Sergio Mattarella all’università “La Sapienza” di Roma in occasione della XI edizione della «Giornata del Laureato», 16 maggio 2024.
Intervento del Presidente della Repubblica, Sergio Mattarella, in occasione della cerimonia commemorativa del 80° anniversario della battaglia di Montecassino — Cassino, 18/05/2024
Signor Presidente della Repubblica di Polonia,
Vostra altezza,
Signora Presidente del Senato di Polonia,
Signore e Signori Rappresentanti diplomatici di Paesi amici, alleati,
Cari veterani,
rivolgo anzitutto il mio saluto caloroso al Presidente Duda, ringraziandolo molto per le parole che poc’anzi ha pronunziato nei confronti dell’Italia.
Rivolgo un pensiero particolare ai veterani qui presenti, memoria vivente del sacrificio compiuto al servizio dei nostri Paesi.
Ringrazio le delegazioni che rappresentano i Paesi alleati e tutti i convenuti a questo momento di celebrazione dell’ottantesimo anniversario della battaglia di Montecassino. Un insieme di combattimenti che si svolsero interrottamente dal gennaio al maggio 1944, e che — per la ferocia e l’intensità dei combattimenti — è ricordata come la battaglia di maggiore rilievo della campagna d’Italia.
Oggi rendiamo omaggio ai protagonisti di quei drammatici eventi. Voi veterani, che avete combattuto qui con il Generale Anders, insieme ai vostri commilitoni caduti; gli altri combattenti alleati; i soldati del ricostituito Esercito italiano e le popolazioni civili, vittime innocenti di quei drammatici eventi.
In questo sacrario riposano mille e cinquantun caduti, perenne testimonianza di quanto avvenne in questo luogo per sconfiggere la tirannia nazifascista.
Queste terre ospitano cimiteri di guerra, statunitensi, francesi, del Commonwealth e — a Mignano Montelungo — quello italiano.
I valori universali di libertà e la dedizione all’indipendenza della propria nazione, guidarono l’operato dei soldati polacchi e italiani in quel lontano inverno di ottant’anni or sono. Nella ricerca di un futuro comune di pace e di libertà.
Signor Presidente Duda, signore e signori, la stele posta alla sommità del Sacrario reca incisa una frase nitida e semplice: “Noi soldati polacchi, per la nostra e vostra libertà, abbiamo dato l’anima a Dio, i corpi al suolo d’Italia e i cuori alla Polonia”.
Di fronte a queste parole, ci inchiniamo con rispetto. Nella memoria del contributo che quei soldati diedero alla sconfitta del nazifascismo e alla libertà dell’Italia.
Gli ottant’anni trascorsi non hanno cancellato la riconoscenza del popolo italiano. L’amicizia tra i nostri popoli, nata prima dalle comuni vicissitudini risorgimentali, e cementata su queste pendici di Montecassino, negli anni si è accresciuta, portando una collaborazione sempre più intensa, culminata nella comune appartenenza all’Unione europea e all’Alleanza atlantica. Ambiti in cui si intende difendere i valori di libertà e democrazia.
La situazione geopolitica internazionale, purtroppo sconvolta dall’aggressione all’Ucraina da parte della Federazione russa, ha riportato in Europa quel che uniti combattemmo.
L’orrore della guerra, la tragedia inumana del popolo ucraino, riconduce alla memoria le devastazioni che colpirono i Paesi europei e ci richiamano a un rinnovato impegno nella difesa della pace, della libertà, dello stato di diritto — contro le dittature — valori per i quali i caduti onorati in questo cimitero donarono la vita.
Nasce da tutto questo l’impegno a sostegno dell’indipendenza dell’Ucraina e della salvezza del suo popolo.
Un’efficace cooperazione dell’Unione europea, in materia di difesa — in stretta sinergia con l’Alleanza atlantica — è l’elemento di garanzia della mutua sicurezza e di ricostruzione delle regole della comunità internazionale.
La popolare canzone polacca, che poc’anzi ricordava il presidente Duda — I papaveri rossi su Montecassino” — nella sua ultima strofa recita:
“Questa terra appartiene alla Polonia,
anche se lontana da qui,
perché la libertà si misura con le croci,
questo è l’unico errore della storia”.
Un’immagine drammatica che ci parla di sacrifici estremi, per un valore universale: la libertà.
A questi sacrifici dobbiamo rendere sempre coerente omaggio. Una riflessione che ci induce a onorare i vostri e i nostri figli, qui caduti per la libertà di tutti.
Oggi, nel momento in cui l’Europa si appresta a compiere scelte importanti, per un futuro che ci preservi dagli errori che gli uomini commettono nella storia.
Para Prezydencka na obchodach 80. rocznicy bitwy o Monte Cassino, 18 maja 2024
Podczas uroczystości z okazji 80. rocznicy bitwy o Monte Cassino Prezydent Andrzej Duda zaapelował, by wyciągnąć lekcję z historii. – Nie ma znaczenia, jaka Rosja jest w danym monecie: carska, sowiecka czy putinowska. Rosyjski imperializm jest zawsze taki sam: zbrodniczy, okrutny i bezwzględny – powiedział.
Na Polskim Cmentarzu Wojennym w uroczystościach upamiętniających 80. rocznicę bitwy o Monte Cassino stoczonej przez 2. Korpus Polski pod dowództwem gen. Władysława Andersa udział wzięli Prezydent RP wraz z Małżonką, a także Prezydent Włoch Sergio Mattarella.
Uroczystości rozpoczęły się od polowej mszy świętej w języku polskim. Po nabożeństwie modlitwę odmówili duchowni innych wyznań.
– W tamtych dniach, które dzisiaj wspominamy, w nocy z 17 na 18 maja 1944 roku i przez dwa następne dni, układano słynną pieśń „Czerwone Maki” o bitwie pod Monte Cassino, o bohaterstwie polskich żołnierzy – mówił podczas przemówienia Andrzej Duda. Nawiązał do słów piosenki, przypominając, że jest w niej fragment „runęli przez ogień szaleńcy”. – Niejeden z nich dostał i padł, jak ci spod Racławic sprzed lat. Oni też tak poszli, własnymi hełmami i ciałami zatykając działa armatnie – mówił Prezydent.
Z tego miejsca polegli żołnierze wołają do Europy o odpowiedzialność. Wołają: nigdy więcej wojny, nie dopuście do niej, pomóżcie Ukraińcom zatrzymać Rosjan, nie dopuście do tego, aby rosyjski imperializm rozlał się na inne kraje Europy – podkreślił.
Prezydent ocenił, że wielu ludzi zapomniało, że zaraz po hitlerowskich Niemcach, które napadły Polskę w 1939 r., Polskę napadła sowiecka Rosja. – Jako sojusznik Niemiec rozdarła Polskę na dwie części i to właśnie z tej sowieckiej okupacji szli żołnierze, którzy tutaj zginęli – wskazał.
– Oni przyszli z sowieckich łagrów, z zesłania, z dalekiej Syberii, z Kazachstanu, gdzie spędzili lata przy niewolniczej, katorżniczej pracy, z której zdołali się wyrwać dzięki porozumieniu z zachodnimi aliantami, bo potrzebny był żołnierz na froncie, a wielu z nich było wcześniej żołnierzami polskiej armii – mówił Andrzej Duda.
Zwrócił uwagę, że wielu żołnierzy nie mogło wrócić do domu. – Mimo, że skrwawili się na frontach II Wojny Światowej, mimo że wygrali pod Monte Casino, to ich bohaterstwo zostało pominięte przez sojuszników. Nie wzięli udziału w defiladzie zwycięstwa, odepchnięto ich, a Polskę oddano w ręce sowietów i przez 40 lat była za żelazną kurtyną – zaznaczył.
Wierzę w to, że dzisiejsza Europa odrobiła tamtą lekcję i nie pozwoli więcej rosyjskiemu imperializmowi zagarniać krajów i niewolić ludzi, tak jak działo się to w przeszłości – podkreślił.
Prezydent zaapelował, by wyciągnąć lekcję z historii. – Nie ma znaczenia, jaka Rosja jest w danym monecie – carska, sowiecka czy putinowska, rosyjski imperializm jest zawsze taki sam: zbrodniczy, okrutny i bezwzględny – stwierdził.
– Ruski mir to nie jest żadna rosyjska kultura, to jest brutalne władanie nad drugim człowiekiem, podporządkowanie sobie innych narodów, wysysanie z nich krwi, porywanie ich dzieci na wschód. To jest rusyfikacja, brutalna siła, jaka jest stosowana wobec innych narodów, która ze współczesnymi standardami państw demokratycznych nie ma nic wspólnego – zaznaczył.
Bitwa o Monte Cassino to jeden z najważniejszych epizodów kampanii włoskiej rozpoczętej w lipcu 1943 r., gdy na plażach Sycylii wylądowały wojska brytyjskie i amerykańskie wspierane przez australijskich i kanadyjskich sojuszników. Masyw Monte Cassino wraz ze znajdującym się na wzgórzu klasztorem benedyktynów był w czasie II wojny światowej kluczową niemiecką pozycją obronną na tzw. linii Gustawa, mającą uniemożliwić aliantom zdobycie Rzymu. Dopiero w maju 1944 r. po niezwykle zaciętych walkach Monte Cassino zdobył 2. Korpus Polski dowodzony przez gen. Władysława Andersa. W bitwie zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych. (PAP)
Guarda il video completo dell’intervento del presidente Andzej Duda.
Sergio Mattarella e Andrzej Duda insieme a Montecassino il 18 maggio 2024. La volta precedente fu cinque anni fa, nel 2019, in occasione dei settantacinque anni dalla Battaglia di Cassino. Ecco i loro discorsi di allora.
Saluto del Presidente della Repubblica Sergio Mattarella in occasione della partecipazione alla cerimonia per il 75° Anniversario della Battaglia di Montecassino — Montecassino, 18/05/2019
Signor Presidente della Repubblica di Polonia,
Gentile Signora Duda,
Signore e Signori Rappresentanti diplomatici di Paesi amici e alleati,
Autorità polacche ed italiane,
Cari Veterani,
desidero innanzitutto ringraziare il Presidente Duda per le sue parole e porgere a ciascuno di Voi un saluto caloroso, al quale si unisce un sentimento particolare per i Veterani qui presenti. E’ un onore essere qui con voi, oggi, nel 75° Anniversario della Battaglia di Montecassino, in questo Sacrario, tempio della memoria per i nostri popoli.
Una memoria che è resa perenne dalle parole incise sulla stele elevata a quota 593. “Noi soldati polacchi, per la nostra e vostra libertà, abbiamo dato l’anima a Dio, i corpi al suolo d’Italia e i cuori alla Polonia”.
In questa frase — carica di significati — è racchiuso il nucleo dell’amicizia che lega Polonia e Italia, un’amicizia nutrita da contatti culturali intensi, da sensibilità comuni, da una condivisa, e spesso sofferta, aspirazione alla libertà, sin dalla partecipazione alla Giovine Europa di Mazzini e alle guerre di indipendenza.
Gli italiani che sacrificarono la loro vita nella “Rivolta di gennaio”, guidati da Francesco Nullo, erano condotti dallo stesso spirito che animava i coraggiosi soldati polacchi, agli ordini del Generale Anders, il cui ricordo è costantemente vivo e radicato.
Coloro che qui combatterono e caddero, lo fecero per liberare l’Italia dal nazifascismo, e per rendere possibile la nascita di una nuova Europa, i cui popoli, abbattute le ultime barriere che troppo a lungo hanno diviso il nostro Continente, potessero sentirsi uniti. Come oggi possono dirsi, in un’Europa finalmente libera dal giogo della dittatura e del conflitto.
Un’Europa della libertà contrapposta a quell’Europa della prevaricazione e degli orrori di cui furono testimoni, tra gli altri, due straordinarie personalità che quest’anno ricordiamo, nel centenario della loro nascita, Gustaw Herling e Primo Levi.
Oggi rendiamo omaggio a voi veterani e ai vostri commilitoni caduti, insieme agli altri combattenti stranieri e ai soldati della nuova Italia, che qui si sacrificarono. E ricordiamo il tributo di sangue delle coraggiose popolazioni locali, in quei terribili mesi del 1944. Un tributo di sofferenza che non risparmiò uno dei simboli più antichi dell’intera cultura occidentale, l’Abbazia di Montecassino.
I tre quarti di secolo trascorsi da allora non hanno intaccato il senso di profonda riconoscenza degli italiani nei confronti di quanti hanno combattuto in questi luoghi.
Un sentimento che è anche un monito per le generazioni che si susseguono. Un monito a non cadere più negli errori della guerra, a rispondere alle sfide del nostro tempo rilanciando il progetto di cooperazione europea, rinsaldando il legame fra i nostri popoli e i nostri Paesi, unico antidoto al ripetersi di conflitti fratricidi.
Quella che avete contribuito a costruire è un’Europa finalmente democratica e pacifica, nella quale ogni cittadino può dispiegare la propria azione con libertà.
Un’Europa ancora in cammino, che non deve mai rinunciare a divenire più inclusiva e giusta, ma anche un’Europa che è e rimane — come il Presidente Duda e io, insieme ad altri 19 Capi di Stato dell’Unione, abbiamo recentemente ricordato, invitando i cittadini europei a partecipare al voto — “la migliore idea che abbiamo mai avuto”.
Montecassino, e tutti i luoghi nei quali si è combattuto per la libertà, sono memoria e riferimento presente e futuro per la pace e la prosperità di domani.
La commemorazione di oggi ci richiama a questi valori e permette di rinnovare la gratitudine che – nel centesimo anniversario delle nostre relazioni diplomatiche – vi esprimo con affetto e convinzione a nome della Repubblica italiana.
Prezydent: Bitwa o Monte Cassino była dla Europy i świata wielką lekcją —18 maja 2019
Czcigodni Kombatanci, nasi wspaniali bohaterowie tamtej wielkiej bitwy, ale i całej kampanii włoskiej II wojny światowej,
Wielce Szanowny Panie Prezydencie Republiki Włoskiej wraz z Pierwszą Damą Republiki Włoskiej,
Szanowni Członkowie Polskiej Delegacji na czele z Panią Senator Anną Marią Anders i Ministrami – Ministrem Obrony Narodowej, Ministrem Spraw Wewnętrznych, Ministrem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej,
Szanowni Państwo Posłowie, Senatorowie,
Szanowni Państwo Generałowie, Oficerowie, Żołnierze,
Drodzy Harcerze, nasi wspaniali – nasze Druhny, nasi Druhowie, Strzelcy,
Wszyscy Dostojni Przybyli Goście,
także Drodzy Włoscy Przyjaciele!
To jest niesamowite miejsce. Ten kawałek ziemi tutaj, we Włoszech, tak bardzo polskiej. Ten cmentarz, na widok którego ściska się serce, a który zna każdy Polak. Widok tego klasztoru, którego z żadnym innym pomylić nie można i – jestem przekonany – nikt w Polsce nie pomyli. Te groby bohaterów tamtej bitwy, którzy szli przez ziemię włoską, ale chcieli iść z ziemi włoskiej do Polski – jak w naszym hymnie narodowym. Ale nie dotarli do niej. Zostali tutaj, na tej ziemi – na tym cmentarzu – to ona ich litościwie przytuliła. Ale popatrzcie, Państwo, na nich: do tych krzyży, do tych macew, do tych grobów, do tych poległych – przyszła dzisiaj Polska. Dziękuję Wam, Druhny i Druhowie! To niezwykły gest.
Dziękuję komendantom i instruktorom za to, że przyjechaliście tutaj z naszymi harcerzami i że tym samym dajemy tak wielkie świadectwo miłości do tych, którzy oddali życie za ojczyznę, i wielkiego szacunku, jakim ta ojczyzna – także poprzez ludzi młodych, poprzez najmłodsze pokolenie – darzy ich, ich ofiarę, ich bohaterstwo. Z całego serca Wam za to dziękuję.
To musiał być nieprawdopodobny moment 24 marca 1944 roku, gdy gen. Władysław Anders został wezwany do Dowództwa 8 Armii i powiedziano mu, że będzie czwarte natarcie na Monte Cassino po trzech kolejnych nieudanych. I że Monte Cassino musi być zdobyte. I byłoby dobrze, gdyby do tego natarcia poszli Polacy. Ale powiedziano mu też, że jeżeli nie chce, mogą walczyć gdzie indziej – nie muszą iść.
Wcześniej poległo tutaj, wokół tej góry i na niej, 54 tys. żołnierzy amerykańskich, brytyjskich, nowozelandzkich, australijskich, indyjskich. 54 tysiące! I na te niezdobyte wzgórza – skaliste, strome – mieli ruszyć polscy żołnierze. On doskonale wiedział, że straty będą ogromne. Ale myślę, że wiedział też jedno: że polscy żołnierze zdobędą Monte Cassino. I dlatego się zdecydował, dlatego odpowiedział: „Tak, Polacy pójdą”. I poszli. Szaleni, zażarci.
Nie doszli do Polski, choć zwyciężyli tutaj, w tej bitwie, która – tak jak sądził generał – znów rozsławiła polski oręż na cały świat. Ta bitwa, to zwycięstwo otwarło drogę na Rzym, przełamało niemiecką blokadę. Lecz Polska nie stała się w pełni wolna w tamtym momencie ani nawet wtedy, gdy skończyła się II wojna światowa.
Ale dziś jest! Dziś jest wolna, niepodległa, suwerenna i dziś jest także tutaj. To właśnie dzięki temu tylu nas mogło tu przyjechać, dzięki temu może być dzisiaj tutaj ponad 1500 polskich harcerzy – że Polska jest wolna, niepodległa. Że należy do Unii Europejskiej, że jest częścią świata zachodniego, wolnego, demokratycznego, który się rozwija; świata bez wojny, w którym różne narody i państwa współpracują ze sobą i chcą razem budować dobrobyt i szczęście, wspierając także innych – świata, o jakim z pewnością marzyli wtedy ci żołnierze, którzy szli z tej straszliwej bardzo często sowieckiej katorgi, bo przecież to stamtąd większość z nich prowadził gen. Władysław Anders; właściwie cudem wyratowani.
Ale to także dzięki ich krwi, bohaterstwu i pieśniom, które o nich śpiewano, i wielkiej legendzie, która towarzyszyła opowieści o bitwie pod Monte Cassino, wszystkie kolejne pokolenia chciały wolnej, suwerennej, niepodległej Polski. I pokolenie ich dzieci tę Polskę odzyskało. To także dzięki nim jesteśmy dzisiaj częścią Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego. I możemy się radować 20-leciem obecności w NATO i 15-leciem obecności w Unii Europejskiej tutaj, chyląc głowy nad ich grobami w 75. rocznicę tamtej wielkiej bitwy.
O, jakże jesteśmy za to wdzięczni! Składam te podziękowania na ręce ich towarzyszy broni, którzy dzisiaj są tutaj z nami. Jakże bardzo Państwu dziękuję za to, że jesteście wspaniałym świadectwem tego wielkiego bohaterstwa i niezmierzonej miłości do ojczyzny. Tak wielkiej, że z tej miłości oddawaliście tutaj życie. Jakże Wam dziękujemy – Wy, coście przeszli ten szlak bojowy – że jesteście dzisiaj z nami.
Ale jesteśmy także niezwykle wdzięczni, dumni i wzruszeni, Panie Prezydencie, że Pan, Prezydent Republiki Włoskiej, przybył tutaj, na ten cmentarz – choć na włoskiej ziemi, jak mówiłem, to tak bardzo polskiej – i jest Pan z nami tutaj dzisiaj. To wydarzenie bez precedensu. Dziękuję Panu za to w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, dziękuję Pańskiej córce – Pierwszej Damie, dziękuję w imieniu naszego państwa i wszystkich Polaków. To wielki gest, który zostanie przez nas zapamiętany. Dziękujemy!
Dziękuję wszystkim, którzy tu dzisiaj przybyli, by oddać im hołd – tym żywym i tym poległym w tamtej wielkiej bitwie, w tamtej wielkiej kampanii o wolność Europy, o to, by zwyciężyć faszyzm, hitleryzm i totalitaryzm stalinowski; to wszystko, co stało się przekleństwem Europy i zabrało życie tylu milionom ludzi.
To właśnie także dzięki tamtej lekcji stworzono Unię Europejską, której państwa mają blisko ze sobą współpracować, a narody bywać u siebie, odwiedzać się nawzajem i współtworzyć – tak jak powiedziałem – dobrobyt. I to się dzieje. Bo tamta wojna, tamta bitwa – zwycięska dla nas, Polaków, ale okupiona krwią – była dla Europy i świata wielką lekcją. Nigdy więcej wojny, nigdy więcej ludzkiej tragedii spowodowanej przez czyjeś okrucieństwo, czyjąś żądzę władzy, potęgi, ziemi. Nigdy więcej!
Niech świat opiera się na wzajemnej współpracy i wzajemnym szacunku. Taki świat chcemy dzisiaj budować. Razem. Przede wszystkim dla nich – dla młodych pokoleń i pamięci tych, nad których grobami oni dzisiaj stoją. Tych, którzy oddali życie za sprawiedliwość, za swoją ojczyznę, za wolność dla swoich najbliższych – za wolną, niepodległą i suwerenną Polskę.
Cześć ich pamięci! Cześć i chwała bohaterom!
Vedi il video dell’intervento
Leggi la sintesi in inglese: President: Monte Cassino Battle a lesson for Europe, the world.
Reduci della battaglia di Montecassino nel 1975.